Czy można przenieść się w czasie i zobaczyć, jak żyła gdańska elita XVIII wieku? Wystarczy odwiedzić Dom Uphagena – wyjątkową kamienicę, która jako jedna z nielicznych w Europie zachowała swój oryginalny układ i wystrój.
Bogato zdobione wnętrza, misternie wykonane sztukaterie i orientalne malowidła przenoszą zwiedzających w epokę rokoko. Jakie tajemnice kryje ten niezwykły dom?
Jak przetrwał wojenne zniszczenia i stał się częścią Muzeum Gdańska? Odkryj fascynującą historię Domu Uphagena i poznaj życie gdańskich mieszczan sprzed ponad 200 lat.
Historia Domu Johanna Wilhelma Uphagena
Johann Wilhelm Uphagen to jedna z najbardziej znaczących postaci XVIII-wiecznego Gdańska. Urodzony w 1731 roku, pochodził z bogatej rodziny kupieckiej o flamandzkich korzeniach.
Jego ojciec, Nicolaus Uphagen, odnosił sukcesy w handlu, co umożliwiło Johannowi zdobycie wszechstronnego wykształcenia. Studiował na uniwersytecie w Królewcu, gdzie zgłębiał tajniki filozofii, prawa i ekonomii.
Po powrocie do Gdańska, Johann Uphagen przejął rodzinny majątek i rozwinął działalność kupiecką. Jako członek Rady Miejskiej aktywnie uczestniczył w życiu gospodarczym i kulturalnym miasta.
W 1775 roku zdecydował się na zakup prestiżowej kamienicy przy ulicy Długiej 12, którą postanowił przekształcić w okazałą rezydencję. Tak powstała kamienica Johanna Uphagena, będąca odzwierciedleniem bogactwa i gustu gdańskiego mieszczaństwa.
Jego ambicją było stworzenie wnętrz zgodnych z najnowszymi trendami architektonicznymi epoki. Dom Uphagena urządzono w stylu rokoko, z dbałością o każdy detal.
Przestronne pomieszczenia zdobiły eleganckie boazerie, dekoracyjne sztukaterie oraz malowidła ścienne, w tym malunki o tematyce chińskiej. Wśród reprezentacyjnych sal wyróżniał się pokój muzyczny, pokój kwiatów oraz stylowa herbaciarnia.
Mimo że Johann Uphagen zmarł bezpotomnie w 1802 roku, jego rezydencja przetrwała jako wyjątkowy przykład XVIII-wiecznego domu mieszczańskiego.
Obecnie Dom Uphagena to oddział Muzeum Gdańska, pozwalający na zwiedzanie Domu rajcy Johanna i podziwianie zrekonstruowanych wnętrz domu, które przenoszą zwiedzających w czasy jego świetności.
Przebudowa w stylu rokoko
Po zakupie kamienicy w 1775 roku Johann Wilhelm Uphagen postanowił nadać jej bardziej reprezentacyjny charakter. Przebudowa była zgodna z duchem epoki, a inspiracją stał się styl rokoko – lekki, elegancki i pełen dekoracyjnych detali.
Wnętrza kamienicy Uphagena zyskały ozdobne sztukaterie, misternie zdobione boazerie i wielobarwne polichromie, które podkreślały prestiż właściciela.
Szczególną uwagę poświęcono reprezentacyjnym wnętrzom kamienicy, gdzie pojawiły się modne w XVIII wieku motywy orientalne, mitologiczne oraz floralne.
Nie zabrakło nowoczesnych rozwiązań, takich jak wydzielona herbaciarnia, w której właściciel domu Uphagenaprzyjmował gości, oraz elegancka jadalnia przeznaczona na bankiety. Meble, tkaniny i dekoracje pochodziły od najlepszych rzemieślników Gdańska i Europy, nadając wnętrzom wyjątkowy luksus.
Dzięki tej przebudowie Dom Uphagena stał się nie tylko miejscem zamieszkania, ale również symbolem statusu i wyrafinowanego gustu właściciela.
Obecnie Dom Uphagena jest częścią Muzeum Gdańska, a jego zrekonstruowane wnętrza domu pozwalają podziwiać świetność XVIII-wiecznej architektury mieszczańskiej.
Rekonstrukcja po II wojnie światowej
Los Domu Uphagena, podobnie jak wielu innych zabytków Gdańska, został tragicznie naznaczony przez wydarzenia II wojny światowej.
W 1944 roku, w obliczu zbliżającego się frontu, część zbiorów Muzeum Gdańska znajdujących się w kamienicy została ewakuowana, jednak sam budynek nie uniknął zniszczeń. W 1945 roku, podczas walk o Gdańsk, dom został poważnie uszkodzony – dach zawalił się, a wnętrza domu uległy spaleniu.
Po wojnie rozpoczęto żmudny proces odbudowy miasta. Dom rajcy Johanna Uphagena nie znalazł się w pierwszej kolejności na liście priorytetów, a jego rekonstrukcja nastąpiła dopiero kilkadziesiąt lat później.
Dzięki zachowanym dokumentom i przedwojennym inwentarzom udało się wiernie odtworzyć zrekonstruowane wnętrza domu, w tym zdobienia i dekoracje, które niegdyś zdobiły rezydencję.
Dopiero w 1998 roku Dom Uphagena ponownie otworzył swoje podwoje dla zwiedzających, stając się oddziałem Muzeum Gdańska jako muzeum wnętrz mieszczańskich.
Współczesna ekspozycja to efekt lat badań, konserwacji i rekonstrukcji, dzięki czemu odwiedzający mogą dziś podziwiać Dom Uphagena w niemal identycznym stanie, jak za czasów swojej świetności.
Muzeum Wnętrz Mieszczańskich
Dom rajcy Johanna Uphagena to jedyna w Gdańsku i jedna z nielicznych w Europie kamienic Johanna Uphagena z XVIII wieku, którą można zwiedzać w oryginalnym układzie i wystroju.
Muzeum wnętrz mieszczańskich, otwarte w 1998 roku, wiernie odtwarza dawną atmosferę gdańskiego domu bogatego kupca, prezentując codzienne życie wyższych warstw społeczeństwa epoki oświecenia.
Ekspozycja obejmuje oryginalne meble, obrazy, tkaniny, porcelanę i dekoracje, które nawiązują do stylu rokoko i wczesnego klasycyzmu. Szczególnie zachwycają:
Misternie zdobione boazerie i polichromie, wykonane według XVIII-wiecznych wzorców,
Malunki o tematyce chińskiej na ścianach herbaciarni, świadczące o fascynacji Dalekim Wschodem,
Meble z epoki, odtworzone na podstawie archiwalnych opisów i inwentarzy,
Zabytkowe piece kaflowe, które dawniej pełniły funkcję zarówno dekoracyjną, jak i grzewczą.
Odwiedzający mogą podziwiać pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze, w tym jadalnię, kuchnię, pokój muzycznyoraz reprezentacyjny salon.
Każdy z tych elementów został starannie zrekonstruowany, aby oddać charakter epoki i podkreślić bogactwo oraz wyrafinowany gust dawnych właścicieli. Zwiedzanie Domu Uphagena to wyjątkowa podróż w czasie, pozwalająca poczuć atmosferę XVIII-wiecznego Gdańska.
Zwiedzanie Domu Uphagena
Dom Uphagena to obowiązkowy punkt na mapie każdego, kto chce poczuć atmosferę XVIII-wiecznego Gdańska. Zwiedzanie Domu Uphagena to niezwykła podróż w czasie, pozwalająca odkryć, jak żyła bogata gdańska burżuazja w epoce rokoko.
Jak wygląda zwiedzanie Domu Uphagena?
Indywidualne – każdy zwiedzający może swobodnie przechadzać się wewnątrz Domu Uphagena, podziwiając detale architektoniczne, fasadę domu Uphagena i bogate dekoracje.
Z przewodnikiem – dostępne są oprowadzania, podczas których można poznać historię budynku, jego dawnych mieszkańców oraz realia życia w XVIII-wiecznym Gdańsku. Kamienica Uphagena przypomina rezydencję bogatego kupca, a przewodnicy przybliżają tę wyjątkową atmosferę.
Dla grup zorganizowanych – Muzeum Gdańska oferuje specjalne wycieczki edukacyjne dla szkół oraz tematyczne oprowadzania dla dorosłych, umożliwiające szczegółowe poznanie zrekonstruowanych wnętrz domu i dawnego stylu życia.
Obecnie Dom Uphagena to nie tylko muzeum, ale także miejsce, gdzie zwiedzanie Domu Uphagena staje się prawdziwą lekcją historii, pełną autentycznych przedmiotów i niezwykłych opowieści.
Praktyczne informacje
📍 Lokalizacja: ulica Długa 12, Gdańsk
⏰ Godziny otwarcia:
Poniedziałek: 10:00–16:00 (wstęp bezpłatny!)
Środa–Sobota: 10:00–16:00
Czwartek: 10:00–18:00
Niedziela: 11:00–16:00
(We wtorki muzeum jest nieczynne.)
🎟 Ceny biletów wstępu:
Normalny: 22 zł
Ulgowy: 15 zł
Rodzinny: 80 zł
Karnet 90-dniowy: 120 zł (normalny), 80 zł (ulgowy)
Obecnie oddziałem Muzeum Gdańska, Dom Uphagena znajduje się w sercu miasta, co sprawia, że łatwo go odnaleźć podczas spaceru po Długim Targu.
W pobliżu znajdują się inne atrakcje, takie jak Fontanna Neptuna, Ratusz Głównego Miasta czy Dwór Artusa, co pozwala połączyć zwiedzanie Domu Uphagena z eksploracją historycznej części Gdańska.
Wirtualna wycieczka po Muzeum
Dla tych, którzy nie mogą odwiedzić Domu Uphagena osobiście, muzeum oferuje Wirtualną wycieczkę po Domu Uphagena, dzięki której można podziwiać jego wnętrza z dowolnego miejsca na świecie.
Co można zobaczyć online?
W ramach wirtualnej wycieczki dostępne są:
Interaktywne panoramy 360° – umożliwiają "przechadzanie się" wewnątrz Domu rajcy Johanna Uphagena oraz przybliżanie detali architektonicznych.
Zdjęcia wysokiej jakości – przedstawiające najciekawsze elementy wystroju, takie jak dekoracyjne boazerie, zabytkowe meble czy unikalne malunki o tematyce chińskiej.
Opisy historyczne – przy każdym pomieszczeniu znajdują się krótkie notki wyjaśniające jego przeznaczenie i charakterystyczne elementy.
Jak skorzystać z Wirtualnej wycieczki po Domu Uphagena?
Aby odbyć wirtualne zwiedzanie Domu Uphagena, wystarczy wejść na internetową stronę Domu Uphagena, dostępną na portalu Muzeum Gdańska.
Warto również sprawdzić materiały udostępniane w mediach społecznościowych muzeum, gdzie często publikowane są dodatkowe zdjęcia oraz ciekawostki związane z ekspozycją.
Wirtualna wycieczka po wnętrzach Domu Uphagena to świetna alternatywa dla osób, które nie mogą odwiedzić Gdańska, ale chciałyby zobaczyć, jak wyglądało życie bogatego mieszczaństwa w XVIII wieku.
Dom Uphagena i jego wnętrza
Dom Uphagena to przykład doskonale zachowanej XVIII-wiecznej kamienicy mieszczańskiej, której wnętrza oddają splendor i wyrafinowanie tamtej epoki. Przemyślany układ pomieszczeń oraz bogate zdobienia świadczą o wysokim statusie społecznym i gustach ówczesnych elit Gdańska.
Każde pomieszczenie pełniło określoną funkcję, a jego wystrój miał nie tylko cieszyć oko, ale także podkreślać prestiż właściciela. Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnętrza domu, które zachwycają odwiedzających swoim historycznym charakterem i dbałością o detale.
Salon I piętra – reprezentacyjne wnętrze
Salon na pierwszym piętrze to najbardziej okazałe pomieszczenie w Kamienicy Uphagena. Był to główny pokój reprezentacyjny, w którym podejmowano gości i organizowano spotkania towarzyskie.
Jego wystrój odzwierciedlał status właściciela domu Uphagena oraz obowiązujące w XVIII wieku trendy w architekturze wnętrz.
Charakterystyczne cechy salonu:
Bogato zdobione boazerie – ściany pokryto misternie rzeźbionym drewnem, często złoconym lub malowanym na pastelowe kolory.
Polichromie sufitowe – przedstawiające sceny mitologiczne i alegoryczne.
Stylowe meble – eleganckie krzesła, fotele i stoły z epoki, wykonane przez najlepszych gdańskich rzemieślników.
Zabytkowy piec kaflowy – zdobiony delikatnymi reliefami, będący zarówno elementem dekoracyjnym, jak i źródłem ciepła.
Kryształowy żyrandol – rzucający miękkie światło, dodający wnętrzu blasku i podkreślający jego luksusowy charakter.
Salon pełnił funkcję zarówno przestrzeni reprezentacyjnej, jak i miejsca codziennych spotkań domowników.
To tutaj rozmawiano o interesach, dyskutowano o polityce i kulturze, a także spędzano wieczory przy muzyce i grach towarzyskich.
Pokój muzyczny i jego dekoracje
Pokój muzyczny to jedno z najbardziej klimatycznych wnętrz kamienicy Johanna Uphagena. W XVIII wieku muzyka odgrywała kluczową rolę w życiu towarzyskim wyższych sfer, dlatego w bogatych domach często znajdowało się osobne pomieszczenie przeznaczone na kameralne koncerty i wieczory muzyczne.
Co wyróżnia pokój muzyczny?
🎼 Instrumenty epoki – w pomieszczeniu znajduje się fortepian stołowy oraz inne instrumenty, takie jak lutnia czy skrzypce, typowe dla salonowych występów XVIII wieku.
🎨 Zdobienia ścienne – w pokoju dominuje bogata dekoracja malarska, w tym motywy muzyczne i alegorie sztuki, typowe dla stylu rokoko.
🪑 Stylowe meble – lekkie, eleganckie fotele i kanapy ustawione wokół centralnego miejsca przeznaczonego dla muzyków.
🕰 Zegar kominkowy – pięknie zdobiony, często wskazywał godziny koncertów i spotkań.
To właśnie tutaj Uphagenowie i ich goście słuchali utworów kompozytorów takich jak Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel czy Wolfgang Amadeus Mozart.
Herbaciarnia z chińskimi motywami
Herbaciarnia w Domu Uphagena to jedno z najbardziej niezwykłych wnętrz, które odzwierciedla modę na orientalizm panującą w XVIII wieku.
Co wyróżnia herbaciarnię?
🍵 Orientalne malowidła – ściany zdobią sceny przedstawiające chińskie krajobrazy, egzotyczne ptaki i pagody, typowe dla tzw. chinoiserie.
🎎 Lekkie, ażurowe meble – wykonane z egzotycznych gatunków drewna, nawiązujące do orientalnego stylu.
☕ Porcelana z Chin – w pomieszczeniu można zobaczyć XVIII-wieczne filiżanki i imbryki, które były sprowadzane z Dalekiego Wschodu.
🖼 Dekoracyjne parawany – bogato zdobione, często przedstawiające orientalne motywy roślinne i sceny z życia chińskiej arystokracji.
Duża jadalnia i jej mitologiczne zdobienia
Duża jadalnia w Domu Uphagena była sercem życia towarzyskiego – to tutaj odbywały się wystawne kolacje i spotkania z najważniejszymi gośćmi.
Czym wyróżnia się jadalnia?
🍽 Monumentalne malowidła mitologiczne – sufit i ściany zdobią sceny inspirowane mitologią grecką i rzymską.
🕯 Kryształowe żyrandole – zapewniają eleganckie oświetlenie i dodają wnętrzu blasku.
🪑 Długi, drewniany stół z epoki – otoczony bogato zdobionymi krzesłami, idealny do przyjmowania gości.
🥂 Porcelanowa zastawa – wiele elementów pochodziło z renomowanych manufaktur, takich jak Miśnia czy Delft.
🔥 Dekoracyjny piec kaflowy – stanowił zarówno źródło ciepła, jak i ozdobę pomieszczenia.
Kuchnia i spiżarnia – zaplecze gospodarcze
Choć reprezentacyjne wnętrza Domu Rajcy Johanna Uphagena olśniewają przepychem, nie można zapominać o kuchni i spiżarni, które były kluczowymi pomieszczeniami zapewniającymi sprawne funkcjonowanie domu.
Jak wyglądała kuchnia w Domu Uphagena?
🔥 Otwarty piec i palenisko – centralny punkt kuchni, służący zarówno do gotowania, jak i ogrzewania pomieszczenia.
🍞 Drewniany stół roboczy – na którym przygotowywano składniki do dań, zagniatano ciasto i krojono mięsa.
🫕 Miedziane garnki i patelnie – zawieszone na ścianach, aby kucharze mieli do nich łatwy dostęp.
🧂 Pojemniki na przyprawy – zawierały m.in. cynamon, gałkę muszkatołową czy pieprz, sprowadzane z zamorskich kolonii.
Spiżarnia – miejsce przechowywania zapasów
🥩 Solone mięso i ryby – dzięki konserwacji solą można było je długo przechowywać.
🧀 Sery i nabiał – przechowywane w chłodniejszych miejscach, często w specjalnych glinianych naczyniach.
🍎 Suszone owoce i warzywa – używane poza sezonem.
🍷 Beczki z winem i piwem – nieodłączny element bogatego domu gdańskiego.
🥖 Chleb i pieczywo – wypiekane na miejscu lub dostarczane przez lokalnych piekarzy.
Mimo że kuchnia i spiżarnia były zapleczem gospodarczym, również tutaj widoczna była dbałość o detale – zachowały się oryginalne kafle na ścianach, które nadawały wnętrzu elegancji, nawet w miejscu przeznaczonym głównie dla służby.
Rola Muzeum Gdańska w zarządzaniu obiektem
Dom Uphagena jest częścią Muzeum Gdańska, instytucji odpowiedzialnej za ochronę i promocję dziedzictwa miasta. To właśnie Muzeum Gdańska zajmuje się zarządzaniem budynkiem, konserwacją wnętrz oraz organizacją wystaw i wydarzeń kulturalnych.
Jakie działania podejmuje Muzeum Gdańska?
🏛 Opieka nad ekspozycją – dbałość o autentyczność wnętrz, konserwację mebli i dzieł sztuki.
📚 Badania historyczne – prace nad rekonstrukcją dawnych wnętrz na podstawie archiwalnych dokumentów i inwentarzy.
🎭 Organizacja wydarzeń – muzeum organizuje wykłady, warsztaty i koncerty, które przybliżają życie codzienne XVIII-wiecznych gdańszczan.
📲 Digitalizacja zbiorów – wprowadzenie wirtualnych wycieczek oraz udostępnianie materiałów online dla szerszej publiczności.
👨🏫 Edukacja i warsztaty – oferta dla szkół i grup zorganizowanych, popularyzująca historię Gdańska i dawnego mieszczaństwa.
Dzięki staraniom Muzeum Gdańska, Obecnie Dom Uphagena nie tylko zachował swój historyczny charakter, ale także stał się jednym z najcenniejszych obiektów muzealnych w Polsce, przyciągając miłośników historii i architektury z całego świata.
Dom Uphagena to nie tylko pięknie odrestaurowana kamienica, ale także ważny element dziedzictwa kulturowego Gdańska. Jego historia pokazuje, jak żyli bogaci mieszczanie w XVIII wieku, a sama budowla jest jednym z nielicznych przykładów zachowanego mieszczańskiego domu z tego okresu.
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej i jej wkład
Odbudowa i renowacja Domu Uphagena nie byłyby możliwe bez wsparcia instytucji zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego. Jednym z kluczowych podmiotów zaangażowanych w proces konserwacji była Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, która finansowo wsparła rekonstrukcję wnętrz i wyposażenia budynku.
W jaki sposób fundacja przyczyniła się do odbudowy?
🏛 Finansowanie prac renowacyjnych – środki zostały przeznaczone na odtworzenie polichromii, boazerii oraz konserwację mebli.
📜 Badania archiwalne – dzięki fundacji udało się odnaleźć i zabezpieczyć dokumenty dotyczące pierwotnego wyglądu kamienicy.
🎨 Wsparcie dla konserwatorów – programy współpracy umożliwiły zatrudnienie ekspertów specjalizujących się w renowacji XVIII-wiecznych wnętrz.
🌍 Międzynarodowa promocja zabytku – działania fundacji pomogły w nagłośnieniu znaczenia Domu Uphagena na arenie europejskiej.
Dzięki tej współpracy kamienica odzyskała dawny blask i stał się jednym z najlepiej zachowanych przykładów mieszczańskiej architektury XVIII wieku w Europie.
Związek Rodzinny Uphagenów i jego działalność
Jednym z kluczowych podmiotów zaangażowanych w ochronę Domu Uphagena jest Związek Rodzinny Uphagenów (Familienverband Uphagen), zrzeszający potomków i krewnych Johanna Uphagena.
Organizacja ta, działająca głównie w Niemczech, od lat wspiera inicjatywy związane z zachowaniem dziedzictwa rodziny i jej wpływu na historię Gdańska.
Jakie działania podejmuje Związek Rodzinny Uphagenów?
📜 Dokumentowanie historii rodu – organizacja gromadzi archiwalne dokumenty, listy i przedmioty związane z rodziną Uphagenów.
💰 Wsparcie finansowe dla muzeum – Związek wielokrotnie przekazywał środki na renowację i utrzymanie ekspozycji.
📖 Badania genealogiczne – członkowie organizacji prowadzą prace nad rekonstrukcją drzewa genealogicznego rodziny.
🌍 Współpraca z Gdańskiem – Związek utrzymuje kontakty z Muzeum Gdańska i wspiera projekty edukacyjne oraz promocyjne.
Dzięki zaangażowaniu Związku Rodzinnego Uphagenów, Kamienica Uphagena pozostaje żywym pomnikiem historii, a pamięć o jego fundatorze jest wciąż pielęgnowana zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Dom Uphagena w Gdańsku – działania konserwatorskie i nowości
Dom Uphagena w Gdańsku, znany jako Muzeum Wnętrz Mieszczańskich, jest obiektem o bogatej historii i znaczeniu kulturowym. Obecnie prowadzone są różnorodne działania konserwatorskie oraz wprowadzane nowości, które mają na celu zachowanie i promowanie tego wyjątkowego zabytku.
Działania konserwatorskie
Renowacja wnętrz: Dom Uphagena przeszedł szereg prac konserwatorskich, które miały na celu przywrócenie oryginalnego wystroju wnętrz z XVIII wieku. W latach 1992-1996 współfinansowano renowację i wyposażenie przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Zabezpieczenie zbiorów: Muzeum Gdańska regularnie przeprowadza prace związane z konserwacją zbiorów, aby zapewnić ich ochronę przed degradacją. Dotyczy to zarówno mebli, jak i innych elementów wyposażenia.
Edukacja i promocja: Organizowane są wystawy i wydarzenia edukacyjne, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat wartości historycznych i kulturowych Domu Uphagena. Na przykład, w grudniu 2024 roku odbyła się wystawa „Klamki, zamki, kolumienki”, która przyciągnęła uwagę zwiedzających.
Naprawa elewacji i struktury budynku: Okresowe remonty zapobiegają degradacji kamienicy i pozwalają zachować jej stabilność.
Modernizacja oświetlenia i warunków ekspozycyjnych: Zastosowanie nowoczesnych technologii do prezentacji wnętrz bez ingerencji w ich oryginalny wygląd.
Nowości
Wystawy czasowe: Muzeum Gdańska regularnie organizuje wystawy czasowe, które prezentują różnorodne tematy związane z historią Gdańska oraz sztuką. Na przykład w lutym 2024 roku zaplanowano wystawę poświęconą kolekcji map miłośnika Gdańska.
Współpraca z innymi instytucjami: Dom Uphagena współpracuje z różnymi organizacjami i stowarzyszeniami, co pozwala na organizację wspólnych wydarzeń oraz projektów badawczych.
Inwestycje w infrastrukturę: W najbliższych latach planowane są dalsze inwestycje w infrastrukturę muzealną oraz modernizację przestrzeni wystawienniczej, co ma na celu poprawę komfortu zwiedzania i zwiększenie atrakcyjności oferty muzealnej.
Dzięki tym działaniom Dom Uphagena stanowi ważny element gdańskiego dziedzictwa kulturowego, a jego konserwacja i rozwój są kluczowe dla zachowania lokalnej historii oraz edukacji przyszłych pokoleń.
Komentarze