W sercu Gdańska, przy samej Motławie, znajduje się wyjątkowe miejsce, które jest świadectwem polskiego przemysłu okrętowego i marzeń o wielkiej marynarce. Mowa o statku-muzeum "Sołdek" – pierwszym statku zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej.
Jego historia to opowieść o odrodzeniu, determinacji i rozwoju polskiej stoczniowców, którzy na gruzach wojennych zniszczeń podnieśli polską gospodarkę morską. "Sołdek" nie jest tylko statkiem; to pomnik polskiej historii, który przez lata swojej służby przemierzał morza i oceany, przewożąc ładunki na całym świecie, by ostatecznie zasłużyć sobie na miano niezwykłej atrakcji turystycznej i edukacyjnej.
W tym artykule przybliżymy Ci jego historię, od chwili wodowania, przez dekady pracy na morzach, aż po obecne życie jako statek-muzeum, który zachwyca kolejne pokolenia turystów odwiedzających Gdańsk.
Historia statku "SS Sołdek" - Od budowy do zakończenia kariery
Statek "SS Sołdek" to wyjątkowy symbol polskiej powojennej odbudowy i rozwoju. Jako pierwszy statek zbudowany w Polsce po II wojnie światowej, "Sołdek" stanowił nie tylko inżynieryjny wyczyn, ale też symbol nadziei i ducha przedsiębiorczości narodu.
Zbudowany w Stoczni Gdańskiej, zwanej wówczas Stocznią im. Lenina, jego wodowanie w 1948 roku było momentem historycznym, otwierającym Polsce drogę do stania się jednym z wiodących graczy w światowym przemyśle stoczniowym.
"SS Sołdek", pierwszy statek pełnomorski zbudowany przez polski przemysł stoczniowy, jest żywym świadkiem determinacji i umiejętności polskich konstruktorów i stoczniowców. Projekt statku powstał dzięki pracy zespołu pod kierownictwem mgr inż. Henryka Giełdzika.
Warto podkreślić międzynarodowy charakter tego przedsięwzięcia, ponieważ dokumentację warsztatową opracowała francuska stocznia Augustin Normand w Hawrze. Samą budowę, która rozpoczęła się w nowo utworzonej Stoczni Gdańskiej 19 października 1947 roku, nadzorował inż. Jerzy Doerffer, późniejszy profesor i rektor Politechniki Gdańskiej.
Uroczystość położenia stępki rudowęglowca typu B-30, która odbyła się 3 kwietnia 1948 roku, uświetniła obecność ważnych postaci, w tym ministra żeglugi Adama Rapackiego. Symboliczne wbicie pierwszego nita w elementy konstrukcyjne zapoczątkowało proces budowy, podczas którego przeciętnie montowano 45 ton elementów ze stali okrętowej tygodniowo.
Użycie około 300 tys. nitów, stanowiących ok. 6% ciężaru całego kadłuba, podkreśla skomplikowanie i skrupulatność tego przedsięwzięcia.
Zwodowanie statku 6 listopada 1948 roku było momentem pełnym emocji. Nazwano go "Sołdek" na cześć przodującego stoczniowca, Stanisława Sołdka który wykonał 206% normy, z matką chrzestną Heleną Sołdek przy boku. To symboliczne gesty podkreślają głębokie zakorzenienie statku w lokalnej społeczności i historii.
Pod dowództwem kapitana żeglugi wielkiej Zbigniewa Rybiańskiego, "Sołdek" wyruszył na swój pierwszy rejs do Szczecina 22 października 1949 roku, gdzie kilka dni później, 25 października, odbyło się uroczyste podniesienie bandery.
W ciągu swojej 31-letniej służby, "Sołdek" odbył 1479 podróży morskich, przewożąc ponad 3,5 miliona ton ładunku i zawijając do ponad 60 portów na całym świecie. Jego działalność nie ograniczała się jedynie do przewozu towarów; był też świadkiem wielu ważnych momentów w historii Polski i świata, będąc nie tylko ambasadorem polskiego przemysłu stoczniowego, ale i uczestnikiem globalnego handlu morskiego.
Zakończenie kariery "Sołdka" w 1981 roku nie oznaczało końca jego podróży. Statek, który był świadkiem zmian i rozwoju polskiej gospodarki morskiej, przekształcono w muzeum.
Dziś, jako statek-muzeum, "Sołdek" nadal opowiada swoją historię kolejnym pokoleniom, przypominając o bogatym dziedzictwie i osiągnięciach polskiego przemysłu stoczniowego.
Kim był przodownik pracy w czasach PRL?
Stojący dzisiaj naprzeciw Gdańskiego żurawia statek, swoją nazwę zawdzięcza jednemu z pracujących na terenie ówczesnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
Dzisiaj niespotykane by tak wyjątkowa maszyna czy miejsce miało mieć nazwę pracownika który uczestniczył w budowie.
Musisz jednak pamietać że Stanisław Sołdek pracował w czasach gdy Stocznia Gdańska była częścią komunistycznej machiny PRL.
Kim więc był tytułowy "Przodownik Pracy"?
Przodownik pracy w czasach komunizmu był tytułem i formą wyróżnienia dla pracowników osiągających wyjątkowo wysokie wyniki w pracy, przede wszystkim w krajach bloku wschodniego, w tym w Polsce.
Tytuł ten był częścią szerszego systemu motywacyjnego w gospodarce planowej, gdzie centralne planowanie ekonomiczne wymagało nie tylko dyscypliny, ale i zachęt dla pracowników, by podnosili efektywność produkcji.
Przodownicy pracy byli promowani jako wzory do naśladowania, ludzie o wyjątkowej etyce pracy, zaangażowaniu i lojalności wobec państwa socjalistycznego. Osiąganie statusu przodownika często wiązało się z dodatkowymi korzyściami, takimi jak premie finansowe, wyróżnienia, uprzywilejowany dostęp do towarów i usług, a czasami także awanse zawodowe.
Ideą przodownictwa pracy było nie tylko nagradzanie jednostek, ale również stymulowanie kolektywu do wyższej produktywności i zaangażowania w realizację celów gospodarczych kraju.
Tytuł ten miał również silne konotacje propagandowe, promując ideologię socjalistyczną i komunistyczną, według której każdy obywatel miał przyczyniać się do budowy silnego, socjalistycznego państwa.
Przodownicy pracy byli często bohaterami propagandy, ukazywani w mediach, literaturze i sztuce jako przykłady dla innych pracowników.
"Sołdek" jako statek-muzeum
Przekształcenie "Sołdka" w muzeum to kolejny rozdział w jego bogatej historii. Dzięki temu inicjatywie, statek nie tylko uniknął losu złomowania, ale stał się cennym zasobem kulturalnym i edukacyjnym, oferującym unikalne wglądy w polską marynistykę i przemysł stoczniowy.
Statek-muzeum "Sołdek" zacumowany przy nabrzeżu Wyspy Ołowianka w Gdańsku, jest integralną częścią Narodowego Muzeum Morskiego.
To pierwsze tego typu muzeum w Polsce, które pozwala zwiedzającym na bezpośrednie doświadczenie życia na statku, eksplorację jego wnętrza oraz zrozumienie, jak funkcjonowała polska stocznia i marynarka handlowa w czasach świetności.
Odwiedzając zacumowany przy Motławie statek muzeum, można zwiedzić zarówno pomieszczenia załogowe, maszynownię, jak i ładownie, gdzie prezentowane są ekspozycje dotyczące technologii stoczniowej, historii żeglugi oraz samego statku.
Każdy element statku, od mostka kapitańskiego po najniższe pokłady, został starannie zachowany lub odtworzony, aby zapewnić jak najwierniejszy obraz życia na morzu.
Muzeum Morskie organizuje także różnorodne wystawy czasowe i edukacyjne programy skierowane do różnych grup wiekowych, w tym szkolnych.
Dzięki tym działaniom, "Sołdek" służy nie tylko jako pamiątka historyczna, ale także jako narzędzie edukacyjne, inspirujące młodsze pokolenia do zgłębiania wiedzy o historii i technologii morskiej.
Jako statek-muzeum, "Sołdek" odgrywa kluczową rolę w promowaniu dziedzictwa morskiego Polski. Jest symbolem wytrwałości, innowacji i sukcesu polskiego przemysłu stoczniowego.
Jego obecność i ciągła dostępność dla publiczności przypominają o ważnej roli, jaką polska żegluga i stocznie odgrywały nie tylko w gospodarce narodowej, ale również na arenie międzynarodowej.
Przebywając na pokładzie, odwiedzający mają unikatową możliwość spojrzenia w przeszłość i zrozumienia, jak wyglądało życie marynarzy, jak również docenienia wkładu polskich stoczniowców w rozwój światowej żeglugi. "Sołdek" pozostaje żywą lekcją historii, przyciągającą zarówno mieszkańców, jak i turystów z całego świata.