Czy wiesz, że Żuławska Kolej Wąskotorowa działa od końca XIX wieku, oferując unikalne spojrzenie na historię regionu? Ta kolej to nie tylko środek transportu, ale również żywe świadectwo przeszłości, które przetrwało dzięki pasji i zaangażowaniu miłośników kolei.
Przenieśmy się w czasie i odkryjmy, jak wyglądały podróże kolejowe ponad sto lat temu, poznamy najciekawsze trasy i stacje, a także ludzi, którzy dbają o to, by ta niezwykła infrastruktura nie popadła w zapomnienie.
Historia Kolei Wąskotorowej na Żuławach
Kolej wąskotorowa na Żuławach ma bogatą i fascynującą historię, która sięga końca XIX wieku. Pierwsze linie powstały około 1886 roku, kiedy to cukrownia w Nowym Stawie zbudowała kolej wąskotorową o długości 4,5 km, łącząc ją z miejscowością Dębina. Początkowo obsługiwane były przez trakcję konną.
Głównym celem budowy kolei była potrzeba efektywnego transportu buraków cukrowych z rozległych pól na podmokłych terenach Żuław do lokalnych cukrowni.
Z czasem sieć kolei wąskotorowej znacznie się rozrosła, osiągając długość 335,8 km przed wybuchem II wojny światowej. Sieć obejmowała 96 mostów i przepustów oraz miała liczne warsztaty i stacje, z główną bazą w Nowym Dworze Gdańskim.
Podczas II wojny światowej infrastruktura kolei została poważnie uszkodzona przez działania wojenne, a wiele linii znalazło się pod wodą po zniszczeniach dokonanych przez wycofujące się wojska niemieckie. Po wojnie rozpoczęto odbudowę kolei, a w 1947 roku uruchomiono pierwsze odcinki.
W latach 50. i 60. kolej wąskotorowa przeżywała swój złoty okres, obsługując intensywny ruch pasażerski i towarowy. Jednak rozwój transportu drogowego i zaniedbania w konserwacji doprowadziły do stopniowego zamykania kolejnych odcinków.
W latach 70. i 80. większość linii została zlikwidowana, a tabor i infrastruktura uległy dewastacji.
Na początku XXI wieku, dzięki staraniom lokalnych społeczności i Pomorskiego Towarzystwa Miłośników Kolei Żelaznych, rozpoczęto proces odbudowy i rewitalizacji kolei wąskotorowej na Żuławach.
W 2002 roku ponownie uruchomiono pierwsze połączenia pasażerskie na trasie z Nowego Dworu Gdańskiego do Stegny, a od 2003 roku pociągi kursują regularnie w sezonie turystycznym.
Obecnie Żuławska Kolej Dojazdowa działa głównie jako atrakcja turystyczna, oferując przejazdy na trasach Nowy Dwór Gdański – Stegna – Sztutowo oraz Prawy Brzeg Wisły. Kolejka cieszy się dużym zainteresowaniem, przewożąc tysiące pasażerów rocznie i stanowiąc unikalne świadectwo historii regionu.
Miłośnicy Kolei Wąskotorowej: Na straży dziedzictwa kulturowego żuław
Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych (PTMKŻ) to organizacja, która od lat z pasją i zaangażowaniem dba o zachowanie i promocję dziedzictwa kolejowego na Żuławach. Założone w 1990 roku Towarzystwo skupia entuzjastów kolejnictwa oraz specjalistów zawodowo związanych z transportem kolejowym.
Ich głównym celem jest ochrona materialna zabytków techniki kolejowej oraz popularyzacja transportu kolejowego, szczególnie w aspekcie turystycznym.
PTMKŻ może pochwalić się wieloma sukcesami w zakresie ochrony zabytków kolejnictwa. W 1992 roku utworzono Skansen „Parowozownia Kościerzyna”, gdzie odrestaurowano sześć zabytkowych wagonów.
Największym osiągnięciem Towarzystwa było skompletowanie i odrestaurowanie jednostki elektrycznej eksploatowanej w latach siedemdziesiątych na trójmiejskiej Szybkiej Kolei Miejskiej.
Dzięki ich wysiłkom zabezpieczono również blisko 50 zabytkowych pojazdów kolejowych, które przekazano pod nadzór Skansenu w Kościerzynie .
Reaktywacja Żuławskiej Kolei Dojazdowej
We wrześniu 2000 roku PTMKŻ, we współpracy ze Starostwem w Nowym Dworze Gdańskim oraz gminami Stegna i Sztutowo, podjęło działania na rzecz reaktywacji Żuławskiej Kolei Dojazdowej.
Dzięki ich wysiłkom, 15 sierpnia 2002 roku pierwszy pociąg turystyczny wyruszył z Nowego Dworu Gdańskiego do Stegny, a regularne połączenia rozpoczęły się 21 czerwca 2003 roku. Powiat Nowodworski wydzierżawił Towarzystwu cały tabor, co pozwoliło im stać się operatorem na Żuławskiej Kolei Dojazdowej .
Towarzystwo aktywnie promuje transport kolejowy, organizując specjalne przejazdy pociągów po historycznych, zamkniętych już liniach.
W 2009 roku, we współpracy z przewoźnikiem Arriva i lokalnymi samorządami, uruchomili połączenia „Pociąg na plażę” i „Pociąg na zamek”, które cieszyły się dużym zainteresowaniem turystów.
W latach 2010-2013 PTMKŻ współpracowało z samorządami województwa warmińsko-mazurskiego, uruchamiając połączenia na linii Kolei Nadzalewowej, między Elblągiem, Fromborkiem i Braniewem .
Dzisiaj podstawowym profilem działalności PTMKŻ jest prowadzenie wąskotorowej Żuławskiej Kolei Dojazdowej, która funkcjonuje jako atrakcja turystyczna.
Towarzystwo organizuje regularne przejazdy w sezonie turystycznym, przyciągając tysiące pasażerów rocznie. Ich praca to nie tylko konserwacja i eksploatacja taboru, ale również edukacja i promocja historii kolejnictwa w regionie.
Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych jest doskonałym przykładem, jak pasja i zaangażowanie mogą przyczynić się do ochrony dziedzictwa technicznego i kulturowego.
Dzięki ich działaniom, kolej wąskotorowa na Żuławach nie tylko przetrwała, ale stała się ważnym elementem turystycznym regionu, oferującym niezapomniane przeżycia i podróże w czasie.
Najciekawsze Trasy i Stacje
Żuławska Kolej Dojazdowa oferuje wyjątkowe trasy, które prowadzą przez malownicze krajobrazy Żuław Wiślanych. Oto kilka najciekawszych tras i stacji, które warto odwiedzić:
Trasa Nowy Dwór Gdański – Stegna – Sztutowo
Jedną z najbardziej popularnych tras jest linia łącząca Nowy Dwór Gdański ze Stegną i Sztutowem. Trasa ta pozwala pasażerom cieszyć się pięknymi widokami na rozległe pola, rzeki i kanały. Podczas podróży można zobaczyć tradycyjne żuławskie domy, a także liczne mosty i wiadukty, które są świadkami bogatej historii regionu.
Stacja w Stegnie jest jedną z najważniejszych na trasie. Znajduje się tutaj piękny, odrestaurowany budynek stacyjny, który pełni funkcję centrum informacji turystycznej. W okolicy stacji można znaleźć wiele atrakcji, w tym plażę nad Bałtykiem oraz różnorodne restauracje i kawiarnie .
Trasa Prawy Brzeg Wisły – Nowy Dwór Gdański
Inną ciekawą trasą jest linia prowadząca z Prawego Brzegu Wisły do Nowego Dworu Gdańskiego. Trasa ta jest nieco krótsza, ale równie malownicza, prowadząc przez liczne mosty i przepusty. Jest to doskonały wybór dla turystów pragnących poznać bliżej historię i kulturę Żuław.
Stacja w Nowym Dworze Gdańskim jest centralnym punktem Żuławskiej Kolei Dojazdowej. To tutaj znajduje się główna lokomotywownia i warsztaty, gdzie tabor kolejowy jest konserwowany i naprawiany. Stacja ta jest również punktem wyjścia dla wielu tras turystycznych, oferując dogodne połączenia z innymi miejscowościami na Żuławach.
Trasa Sztutowo – Prawy Brzeg Wisły
Linia łącząca Sztutowo z Prawym Brzegiem Wisły to kolejna atrakcyjna trasa, która oferuje piękne widoki na okoliczne tereny. Trasa ta prowadzi przez rezerwat przyrody i jest idealna dla miłośników przyrody i fotografii.
Stacja końcowa w Prawym Brzegu Wisły jest punktem przesiadkowym na promy, co pozwala na dalszą eksplorację regionu.
Podróż Żuławską Koleją Dojazdową to niezapomniane doświadczenie, które łączy w sobie historię, kulturę i piękno przyrody. Każda z tras oferuje coś wyjątkowego, a stacje na trasie są pełne uroku i historycznych opowieści.
Atrakcje Turystyczne na Trasie Kolei Wąskotorowej
Podróż Żuławską Koleją Dojazdową to nie tylko przejazd malowniczymi trasami, ale także okazja do odkrycia licznych atrakcji turystycznych, które znajdują się wzdłuż linii kolejowych. Poniżej kilka najciekawszych miejsc, które warto odwiedzić podczas podróży:
Muzeum Żuławskie w Nowym Dworze Gdańskim
Muzeum Żuławskie to obowiązkowy punkt na mapie każdego miłośnika historii regionu. Znajduje się w zabytkowym budynku, który dawniej pełnił funkcję młyna wodnego. W muzeum można zobaczyć liczne eksponaty związane z historią i kulturą Żuław, w tym narzędzia rolnicze, sprzęt codziennego użytku, a także dokumenty i fotografie przedstawiające życie na Żuławach na przestrzeni wieków.
Rezerwat Przyrody “Mewia Łacha”
Podczas podróży na trasie Prawy Brzeg Wisły – Sztutowo, warto zatrzymać się w rezerwacie przyrody “Mewia Łacha”. To unikalne miejsce, gdzie można obserwować różnorodne gatunki ptaków, w tym mewy, rybitwy i kormorany. Rezerwat jest doskonałym miejscem dla miłośników przyrody i fotografii, oferując malownicze widoki i spokój z dala od zgiełku miast.
Stegna i Plaża Nadmorska
Stacja w Stegnie to doskonały punkt wyjścia do zwiedzania nadmorskich atrakcji. Plaża w Stegnie jest szeroka i piaszczysta, idealna na relaks i kąpiele morskie. W okolicy znajdują się liczne kawiarnie i restauracje, gdzie można spróbować lokalnych specjałów, a także wiele atrakcji dla dzieci, takich jak parki rozrywki i mini-golf.
Sztutowo – Muzeum Stutthof
W Sztutowie znajduje się Muzeum Stutthof, które upamiętnia ofiary niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof działającego w czasie II wojny światowej. Muzeum oferuje wycieczki z przewodnikiem oraz liczne wystawy, które przybliżają tragiczne wydarzenia tamtych lat. To miejsce pamięci jest ważnym punktem na mapie historycznej regionu i skłania do refleksji nad przeszłością.
Jantar – Skarby Bałtyku
Jantar, znany jako “Perła Bałtyku”, to urokliwa miejscowość słynąca z pięknych plaż i bursztynów. W Jantarze można odwiedzić Muzeum Bursztynu, gdzie prezentowane są niezwykłe okazy i biżuteria wykonana z bursztynu.
Latem odbywają się tutaj liczne festiwale i jarmarki, na których można zakupić lokalne wyroby i spróbować regionalnych potraw.
Podróżując Żuławską Koleją Dojazdową, można odkryć wiele urokliwych miejsc, które oferują zarówno relaks, jak i edukacyjne doświadczenia. Każda stacja i trasa kryje w sobie unikalne atrakcje, które sprawiają, że podróż wąskotorówką to niezapomniana przygoda.